(Açılış töreninden alıntılar, yeni yatırım hakkında bilgi eklendi)
Can Sezer
Aliağa, İZMİR, 19 Ekim (Reuters) - Azerbaycan kamu petrol ve doğalgaz şirketi SOCAR'ın Türkiye'nin cari açığını 1.5 milyar dolar aşağı çekmesi öngörülen STAR Rafineri'nin açılışını bugün yaptı.
Rafineri Türkiye'nin petrol işleme kapasitesini neredeyse üçte bir artırırken, yurtiçi pazara dizel, uçak yakıtı ve diğer hammaddeleri üreterek cari açığı aşağı çekecek.
SOCAR Ekim 2011'de temeli atılan rafinerinin bugünkü resmi açılışının ardından Türkiye'de Petkim'e benzeyen yeni bir petrokimya tesisi için yatırım kararını gelecek yıl almayı amaçlıyor.
SOCAR Turkey Aegean Refinery (STAR) yılda yaklaşık 10 milyon ton, yani günde 200,000 varil ham petrol işleme kapasitesine sahip olacak. Rafineri yılda 4.8 milyon ton dizel, 1.6 milyon ton uçak yakıtı ve 1.6 milyon ton nafta üretecek.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan açılış töreninde yaptığı konuşmada rafinerinin "tek bir noktaya yapılan en büyük reel sektör yatırımı" olduğunu ifade ederek "Bugün açılan Star Rafinerisi ile birlikte Azerbaycan'la ilişkimizin stratejik boyutu daha da güçleniyor... Petrol ürünleri ithalatında her yıl 1.5 milyar dolar tasarruf edilmesi,... dışarıya bağımlılığın azalması hedefleniyor" dedi.
Türkiye'nin beşinci rafinerisi olan STAR, şirketin verdiği bilgiye göre 30 yıldan uzun bir süredir devreye giren ilk rafineri olacak. Türkiye'nin 28.1 milyon ton olan ham petrol işleme kapasitesini üçte bir oranında artıracak olan rafineri için inşaatın başladığı 2011 yılından bu yana 6.3 milyar dolar yatırım yapıldı.
İhtiyacından fazla benzin üreten Türkiye, taşımacılık sektöründe en yoğun kullanılan yakıt olan dizelde ise geçen yıl 10.4 milyon ton üretim yapabildi. Üretim toplam tüketimin sadece yüzde 43'ünü karşılıyor.
Geçen dört yıllık dönemde dizel tüketimi her yıl ortalama yüzde 12 artan ve 2017'de 24.2 milyon tona yükselen Türkiye, geçen yıl 7 milyar dolar değerinde 13.5 milyon ton dizel yakıt ithal etti.
Tamamen yurtiçi pazara yönelik üretim yapacak olan STAR rafinerisi ithalat miktarını bu seviyeye göre yüzde 36 azaltacak.
Rafineri ayrıca 1.6 milyon ton uçak yakıtı üretecek. Uçak yakıtında ithalat dizele kıyasla çok daha az olsa da, SOCAR Türkiye'nin uçak yakıtı tüketiminin orta vadede artacağını öngörüyor.
Türkiye'nin uçak yakıtı tüketimi geçen yıl 5 milyon ton oldu. Bunun 4.8 milyon tonu Tüpraş tarafından üretilirken, 200,000 tonu ithal edildi.
Rafineri ayrıca plastik üretiminde kullanılan 1.6 milyon ton nafta ve 420,000 ton ksilen üretecek. Naftanın tamamı ve ksilenin bir kısmı SOCAR'ın diğer bir iştiraki olan Petkim'e satılacak.
Rafineri bunlara ek olarak petrokok, kükürt ve LPG üretecek.
Şirket yetkililerinin verdiği bilgiye göre rafineri işleyeceği ham petrolü uluslararası pazarlardan rekabetçi usullere göre temin edecek. Ham petrolün Ortadoğu ülkelerinden satın alınmasının öngörülüyor.
Rafinerinin finansmanı 2014 yılında sağlandı. Toplam 3.3 milyar dolar finansmanın 2.7 milyar dolarlık bölümü 18 yıl, geri kalan 600 milyon dolarlık bölümü ise 15 yıl vadeye sahip.
Azerbaycan kamu enerji şirketi SOCAR, rafinerinin yanı sıra Azeri doğalgazını Türkiye ve Avrupa'ya taşıyacak TANAP boru hattı, Petkim, Ege'nin başlıca limanlarından Petlim'de pay sahibi.
RAFİNERİNİN ARDINDAN PETROKİMYA TESİSİ YATIRIMI YAPILABİLİR
SOCAR Türkiye rafinerinin ardından yeni bir petrokimya tesisi yatırımına başlamayı gelecek yıl değerlendirecek.
Şirket ayrıca faaliyetlerini doğalgaz dağıtım alanında da geliştirmek için iki doğalgaz dağıtım bölgesini almak için Alman şirketi EWE ile müzakereler yürütüyor.
Açılış töreninde Reuters'ın sorularını yanıtlayan SOCAR Türkiye Dış İlişkiler Başkanı Murat LeCompte, Türkiye'de Petkim gibi petrokimya ürünleri üretecek ikinci bir tesisin yatırımı için fizibilite çalışmasının bittiğini ifade ederek, "Yatırım kararını gelecek yıl almayı düşünüyoruz" dedi.
LeCompte, tesisin büyüklüğü konusunda ise SOCAR'ın iştiraki Petkim'e atıfta bulunarak yeni tesisin Petkim ile benzer büyüklükte olabileceğine işaret etti, "Petkim yüzde 100 kapasitede çalışıyor ve Türkiye pazarının yüzde 20'sini karşılıyor. İkisi birlikte Türkiye'nin ihtiyacının yüzde 40-45'ini karşılarız" dedi.
LeCompte yatırıma gelecek yıl başlanması halinde devreye alınmasının 2022 veya 2023'ü bulacağını ifade etti. Tesis PTA ve pareksilen (PX) üretecek.
SOCAR'ın doğalgaz dağıtımda ise Alman enerji şirketi EWE'nin işlettiği Kayseri ve Bursa doğalgaz dağıtım şebekeleri için teklif verdiğini kaydeden LeCompte, satın almayı gelecek yıl yapmak istediklerini ifade etti.