Bazı insanlar asla öğrenemez. Ve konu piyasa olduğunda, çoğu insanın asla öğrenemeyeceğini söylemeye cüret edebilirim.
Cuma sabahı, en son ÜFE raporu yayınlandı ve çoğu kişinin beklediğinden çok daha yüksek geldi. Peki, herkes Cuma günü piyasanın ne yapacağını düşünüyordu? Evet, herkes piyasanın dibe vuracağına ve kırmızıya gömüleceğine inanıyordu. Yakından bakarsak, tam olarak böyle olmadığını görürüz.
İlk tepki aşağı yönlü olsa da, piyasa gün boyunca tüm bu kayıpları geri aldı ve hatta gün içinde önemli bir süreyi kazançta geçirdi. Sabah raporunun ardından çoğu kişi tarafından bu beklenmiyordu.
Ancak, Ralph Nelson Elliott'un daha önce belirttiği gibi:
"Bu döngüsel değişikliklerin nedenlerinin, insan davranışının çeşitli ruh halleri de dahil olmak üzere her şeyi yöneten değişmez doğal yasadan kaynaklandığı açıkça görülmektedir. Bu nedenle, nedenler, döngünün uzun vadeli ilerleyişinde nispeten önemsiz hale gelme eğilimindedir. Bu temel yasa; yasalar ya da kısıtlamalarla altüst edilemez ya da bir kenara bırakılamaz. Güncel haberler ve siyasi gelişmeler yalnızca arızi bir öneme sahiptir ve kısa sürede unutulur; piyasa trendleri üzerindeki varsayılan etkileri sanıldığı kadar ağır değildir."
Ayrıca, geçmişte de belirttiğim gibi, yakın zamanda yapılan pek çok çalışma Elliott'un on yıllar önce belirttiği bakış açısını desteklemekte. Avrupa Fizik Topluluğu'nun (EPS) bir yayını olan Physica A.'da 1997 yılında yayınlanan "Büyük Finansal Çöküşler" başlıklı bir makalede yazarlar, piyasaların nasıl işlediğine dair görüşlerini özetlemişler:
"Borsalar, doğa bilimlerinde bulunan tartışmasız en karmaşık dinamik sisteme, yani insan zihnine benzerlik gösteren büyüleyici yapılardır. Verimli Piyasa Hipotezi'nin, yatırımcıların piyasa fiyatlarında yer alan tüm bilgileri bilinçli bir şekilde (eylemleriyle) çıkarıp birleştirdiği şeklindeki alışılagelmiş yorumu yerine, piyasanın bir bütün olarak, bileşenlerinden hiçbiri tarafından paylaşılmayan "ortaya çıkan" bir davranış sergileyebileceğini öneriyoruz. Başka bir deyişle, mikroskobik ölçekteki bireylerin hiçbir fikrinin olmadığı makroskobik ölçekte akıllı davranışların ortaya çıkması sürecini kastediyoruz. Bu süreç biyolojide, örneğin karınca kolonileri gibi hayvan popülasyonlarında ya da bilincin ortaya çıkışıyla bağlantılı olarak tartışılmıştır."
Yine de piyasa katılımcılarının çoğu, piyasayı hareketlendiren şeyin haberler ve çeşitli raporlar olduğundan çok emin. Çoğu zaman bunu at gözlüğü takarak yapıyorlar. Piyasa bekledikleri gibi tepki verdiğinde kendi bakış açılarından oldukça emin bir şekilde piyasaya bakarken, piyasanın beklentilerinin tersine hareket ettiği zamanları görmezden gelirler. Daha sonra aynı beklentilerle bir sonraki rapora geçerler ve piyasa beklentilerinin tersine tepki verdiğindeki bakış açılarını asla sorgulamazlar. Robert Prechter, ufuk açıcı kitabı The Socionomic Theory of Finance'de (ki her yatırımcının okumasını şiddetle tavsiye ederim) bu olguyu oldukça iyi özetlemiştir:
"Gözlemcilerin işi, onlara göre, hangi fiyat değişikliklerinin hangi dış olaylardan kaynaklandığını tespit etmektir. Haberler piyasa hareketleriyle mantıklı bir şekilde örtüştüğünde, nedensel bir ilişki olduğunu varsayarlar. Haberler uyuşmadığında, uyuşması için bir neden-sonuç yapısı tasarlamaya çalışırlar. Haberleri piyasa hareketlerini haklı çıkaracak şekilde çarpıtmak için makul bir yol bile bulamadıklarında, piyasa hareketlerini "psikolojiye" bağlarlar, yani çok sayıda habere ve bunları yorumlamak için sayısız yaratıcı yola rağmen, hayal güçleri inandırıcı bir nedensel hikaye uyduracak kadar müthiş değildir.
Çoğu zaman gözlemciler için haberlerin nedenselliğine inanmak kolaydır. Finansal piyasalar sürekli dalgalanır ve haberler sürekli çıkar ve bazen bu iki unsur, yorumcuların mekanik neden ve sonuçlara yönelik zihinsel önyargılarını güçlendirecek kadar iyi çakışır. Haberler ve piyasa çakışmadığında ise omuz silker ve tutarsızlığı görmezden gelirler. Finans alanında mekanik paradigma altında faaliyet gösterenler bu bariz anomalileri asla görmüyor ya da umursamıyor gibi görünüyor."
Bunun en yakın tarihli örneği 13 Ekim'de, beklenenden daha yüksek bir TÜFE raporunun yayımlanmasının ardından piyasanın sabahki düşük seviyeden güçlü bir şekilde yükselmesiyle yaşandı. Bu hareket, o zamanki piyasa katılımcılarını şok etmişti. Yani, aslında çoğu piyasa katılımcısı, çünkü biz bu rallinin başlamasına oldukça hazırlıklıydık. Bahsettiğim mükemmel örneği size hatırlatmak için o dönemdeki hareketleri tekrar gözden geçirelim.
11 Ekim'de, TÜFE rakamının açıklanmasından sadece iki gün önce Bloomberg, " JPMorgan'a Göre Çok Yüksek TÜFE Hisselerde %5 Düşüş Riski Yaratabilir" başlıklı bir makale yayınladı. Ve bunu söyleyenler sadece onlar değildi.
Ardından Perşembe sabahı, TÜFE raporu enflasyonun beklenenden daha yüksek olduğunu ortaya koydu. Piyasa açılış öncesinde düşmüş olsa da, gün oldukça farklı bir şekilde sona erdi. Hatta, kapanışa kadar, piyasa en düşük seviyelerden neredeyse %6 yükseldi ve günde %2,6'nın üzerinde bir artışla yeşile döndü.
Bu, insanların kafalarını kaşımasına neden oldu. Seeking Alpha'da bu duyguyu yansıtan pek çok yorum gördüm:
"Bu piyasada neler olup bittiğini merak eden tek kişi ben miyim? Artık hiçbir mantığı yokmuş gibi hissediyorum. Bugünün hiçbir mantığı yoktu."
Barron'ın o günkü makalesinde de yazar, o gün piyasadaki ortak duyguyu özetledi:
"Bu büyük bir ralliydi ve birdenbire ortaya çıktı. Sizin gibi piyasa gözlemcilerinin de ne olduğunu merak etmesine neden oldu. Ortada ne yeni bir veri, ne manşetlere çıkacak bir konuşma, ne de açılıştan hemen sonra böyle bir hareketi teşvik edecek bir olay vardı. Kelimenin tam anlamıyla birdenbire ortaya çıktı ve bizi olası nedenler üzerinde düşünmeye itti. Oanda'dan Edward Moya, "Bugünkü piyasa dönüşü kafa karıştırıcıydı," diye yazıyor ve haksız da değil."
Çarşamba akşamı (TÜFE raporu yayımlanmadan önce) yaptığım güncellemede, kısa süre içinde başlamasını beklediğim ralliye ilişkin görüşlerimi özetlemiştim:
"Şu ana kadar piyasa, 60 dakikalık SPX grafiğindeki mavi kutu destek bölgesine ulaşmak için birkaç girişimde bulundu. Ve her seferinde ayrışmalar büyümeye devam ediyor. 5 dakikalık SPX grafiğine bakarsak da, belirtilen daha küçük dereceli direncin altında kaldığımız sürece, bu desteği aşağıda gerçekten vurmak için hâlâ fırsat var. . . Ancak, piyasanın dibe vurmasının ne kadar süreceğine ve beklediğim rallinin ne kadar hızlı gerçekleşeceğine bağlı olarak, Ekim ayının sonuna, hatta Kasım ayının başına doğru baktığımızda bugün bulunduğumuz yerden çok daha yüksekte olacağımızı düşünüyorum."
Piyasa 13 Ekim Perşembe sabahı açılmadan önce, son zamanların en düşük seviyelerine yakın seyrederken, saat 8:56'da üyelerimize bir uyarı göndererek bir dibe vurulacağına dair beklentilerimi belirttim ve "bunun artık aşağı yönlü yapıyı tamamlayan satış zirvesi olması gerektiğini" not ettim. Piyasa, uyarımdan sonraki yarım saat içinde dip yaptı ve %17,5'lik bir ralli başlattı.
Barron'un yukarıda alıntılanan makalesinde de belirtildiği gibi, bu hareket çoğu katılımcıyı şok ederken, üyelerimiz potansiyel bir rallinin başlamasına oldukça hazırlıklıydı.
Son zamanlarda, piyasanın S&P 500'de (SPX) 4.300'e doğru bir sonraki rallisini denemeden önce gerçekleşmesi muhtemel bir geri çekilme konusunda uyarıda bulunuyordum. Piyasanın nispeten son birkaç aydır da ortaya koyduğumuz beklentiler dahilinde hareket ettiğini söyleyebilirim.
Çok basit bir ifadeyle, bu geri çekilme 3.700-3.870 SPX destek bölgesini altımızda tuttuğu sürece, piyasanın önümüzdeki iki hafta boyunca alacağı yapıya bağlı olarak, 4.300 SPX bölgesine, hatta onu aşma potansiyeli ile ralli yapmaya hazır olmalıyız.
Önümüzdeki hafta, piyasanın bir dip seviye arayışına girerek ve bir ralliye başlamasını bekliyorum. Bu rallinin 3987-4056 arasındaki ani genel dirence saygı duyması halinde, yukarıda belirtilen destek bölgesine doğru başka bir düşüş göreceğimizi düşünüyorum. Piyasanın önümüzdeki hafta başında nerede dip yapacağına bağlı olarak da, önümüzdeki hafta içinde bir ralli ve başka bir tepe yapısı bile görebiliriz ve bu da bir sonraki düşüş ayağına yol açabilir.
Ancak, eğer bu gerçekten de bizi yukarıda belirtilen direnç bölgesinden geçiren dürtüsel bir 5-dalga yapısı ise, o zaman piyasanın yerel dibini bulmuş olması ve 4.300 ve ötesine doğru rallinin gerçekten de başlamış olması muhtemel.