Siyasi ve Politik Beceri

Asya tarafında Çinli gayrimenkul geliştirme şirketi Evergrande’nin borçları nedeni ile temerrütte düşeceği kaygıları devam derken, konu ile ilgili sektörlerin nasıl etkileneceği spekülasyona neden olmaktadır. 2008 Lehman krizi gibi sorunun başka sektör ve ülkelere bulaşıcılığı yakından takip edilecektir. Çinli düzenleyici kurumlar yaklaşık 305 milyar dolar borç ve yükümlülüğü bulunan nakit darboğazındaki Evergrande'nin bankacılık sistemi için tehlike oluşturabileceğini belirtmektedirler.

S&P, zor durumdaki gayrimenkul geliştiricisinin sorunlarının, Çin'in emlak sektörüne ve daha geniş anlamda önemsiz kredi piyasalarına olan yatırımcı güvenini daha da etkileyebileceği notunu düşerken, Citigroup analistleri ise Pekin’in, Evergrande krizinin ülke için bir "Lehman Anı" haline gelmesini önlemek için harekete geçişeceğini, ancak bazı bankaların mağdur olacaklarını savunmuşlardır.

ABD tarafında Hazine Bakanı Janet Yellen, ülkenin temerrüde düşmesinin "tarihi bir mali krizi" tetikleyebileceğini belirterek, Kongre'nin federal borç limitini yükseltmesi için bir kez daha çağrıda bulunmuştur. Daha önce de ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi'ye yönelik bir mektup kaleme alan Yellen, federal hükümeti geçici olarak finanse etmeye yönelik önlemlerin ne kadar süreceğinin belirsiz olduğunu belirterek, borç limiti konusunda en kısa sürede harekete geçmesi için Kongre'ye çağrıda bulunmuştu. Temerrüdün faiz oranlarında ani bir artışı, hisse senedi fiyatlarında keskin bir düşüşü ve diğer finansal çalkantıları tetikleyebileceğine dikkati çeken Yellen, "Mevcut ekonomik toparlanmamız resesyona dönüşebilir. Bu krizden kalıcı olarak daha zayıf bir ulus olarak çıkabiliriz." ifadesini kullandı.

ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi ve Senato Çoğunluk Lideri Chuck Schumer ise yaptıkları açıklamada, Demokratların federal hükümeti finanse etmek için hazırlanan tasarının borç limitinin 2022'ye kadar askıya alınmasını içereceğini söylemişlerdir. Böylelikle Yellen’ın uyarılarını dikkate aldıkları görülmüştür.

Avrupa tarafında hâlâ Avustralya'nın Fransız Naval Group'la vardığı 12 geleneksel dizel elektrikli denizaltı inşasını öngören 66 milyar ABD doları tutarındaki sözleşmenin iptal edilmesi tartışılırken, Fransa bir anda batı ittifakının öteki çocuğu konumuna gelmiş görünmektedir. Avustralya, ABD ve İngiltere tarafından 16 Eylül'de imzalan AUKUS anlaşması birçok ülke tarafından eleştirilirken, İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace ise Avustralya ile imzalanan denizaltı anlaşmasının arkasında bir "sinsilik" olmadığını söylemiştir.

Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, Avustralya Dışişleri Bakanı Marise Payne'e, Avustralya'nın Fransa ile denizaltı anlaşmasını iptal ederek ABD ve İngiltere ile kurduğu ortaklıkta, Avrupa ülkelerinin bulunmamasından duyduğu üzüntüyü iletmiştir.

Fakat Avrupa tarafında asıl sorun artan doğal gaz fiyatları ve derinleşen enerji krizi olmaya devam etmektedir. Hem doğal gaz hem de kömürde ana tedarikçi konumunda bulunan Rusya ile siyasi ve politik çekişmeler içerisinde bulunan Avrupa ülkeleri soruna farklı çözümler bulmaya çalışmaktadır. ABD'li yatırım bankası Goldman Sachs), artan enerji fiyatlarının bu kış Avrupa'da elektrik kesintileri yaşanmasına dair riskleri artırdığı görüşünü korurken, bu kış ortalamaların üzerinde bir soğuk olması durumunda Avrupa'nın Asya ile sıvı doğal gaz (LNG) ithalatı için rekabet etmek zorunda kalabileceği konusunda uyarıda bulunmaktadır.

Rus enerji şirketi Gazprom'un Başkanı Aleksey Miller, Avrupa'nın sonbahar-kış dönemine yer altı depolama tesislerinde önemli miktarda doğal gaz açığıyla gireceğini belirterek, "Avrupa'daki fiyatların olası tüm rekorları kırdığını görüyoruz ve belki de yakın gelecekte tekrar kıracağını düşünüyoruz." dedi.

Rusya’ya olan bu bağımlılığı azaltmak isteyen Avrupa için olan Doğu Akdeniz çalışmaları önemli bir proje konumundadır. Fakat bu tarafta bölgesel sorunlar projenin önünü tıkamaktadır. Türkiye, Kıbrıs ve Yunanistan arasında sürekli devam eden çekişme ve atışmalar projeyi tehdit etmektedir. Nautical Geo araştırma gemisinin Girit'in doğusundaki EastMed boru hattının olası güzergahında haritalama amacıyla yapacağı araştırmaların Türk savaş gemilerince engellendiği haberi dün dikkat çekerken, Türk tarafı haberi yalanlamıştır. Batı dünyasının kendi çıkarları masada olduğunda her kuralı değiştirebileceği tarihi bilgisi ışığında, Türkiye’nin konu ile alakalı bütün süreci tehlikeye atacak bir politika ve duruş izlemesinden ziyade masadan kendi çıkarlarını en iyi koruyacak pazarlıkları yapmaya başlaması gerekmektedir. Konu, askeri güç ve beceriden çok siyasi ve politik bir beceri istemekte, mevcut hükumetin bu beceriden yoksun olması nedeni ile Türkiye oyunu yanlış oynamaktadır.

Küresel piyasalara döndüğümüzde, Avrupa borsaları ve ABD endeksleri yeni haftaya düşüşle başlamış, bununla birlikte VIX korku endeksi mayıs ayından sonra ilk kez 28,70 seviyelerin yükselmiştir. ABD 10 yıllık tahvil faizleri ise %1,32 seviyesinde dalgalanmaya devam etmektedir. Dolar endeksi 93,16 ile değer kazanımına devam etmiştir. ABD vadelileri bugün için bir tepki hareketine işaret ederken, Asya borsalarında da bir tepki çabası dikkat çekmektedir.

Bu gelişmeler ışığında BIST 30 endeksine baktığımızda, 1500 seviyesinin aşağı yönlü geçilmesi ile teknik görünümün daha da kötüleştiği görülmektedir. Daha önce de mevcut pozitif trendin dışına çıkan endeks çok geçmeden trendin içerisine girmeyi başarabilmişti. Fakat bu sefer küresel piyasalar genelinde yaşanan bir harekete eşlik edilmektedir. Bu nedenle 1500 seviyesi altında kalındığı sürece 1470 ve sonrasında 1435 seviyelerine doğru geri çekilmenin devamı beklenmektedir. 1500 seviyesi üzerine doğru olası bir toparlanma çabası ise dikkatle izlenecektir.



Dolar/TL tarafında ilk önce yatay bant içerisinde aşağı yönlü eğilimin sonlanması ardından denge seviyesi olan 8,495 üzerine çıkılmış, alımların devamının gelmesi ve TCMB para politikasına dair farklı beklentilerin güçlenmesi ile 8,70 seviyeleri görülmüştür. Bandın üst sınırına yaklaşılması ardından soluklanmaya geçen kur için 8,70 - 8,80 seviyelerinin aşılması yeni bir trend başlangıcı olacaktır. Aşağıda ise 8,495 denge noktası olarak izlenmeye devam edilecektir. Denge noktasına göre yatırımcılar pozisyonlarını ayarlamaya devam etmelidir.



İyi günler, iyi seanslar dilerim.

Emrah Parlan